Żywność funkcjonalna to taka żywność która odżywia ciało a dodatkowo ma korzystny prozdrowotny wpływ na funkcje organizmu na przykład wspomaga układ trawienny, podnosi odporność i chroni przed infekcjami. Spożywanie żywności funkcjonalnej może zmniejszać ryzyko wystąpienia pewnych chorób ale także poprawiać ogólne samopoczucie.
Koncepcja jedzenia funkcjonalnego wywodzi się z kultury Wschodu, gdzie pożywienie traktowane było i jest jako lek. Badania nad żywnością funkcjonalną zapoczątkowano w Japonii w połowie lat 80. ubiegłego wieku. W Europie pożywieniem funkcjonalnym zajmuje się organizacja FUFOSE (Functional Food Science in Europe), która ustaliła, że żywność można nazwać funkcjonalną, jeśli oprócz standardowych właściwości odżywczych wywiera ona korzystny wpływ na jedną bądź więcej funkcji organizmu. Ten korzystny wpływ na funkcje organizmu musi zostać potwierdzony badaniami klinicznymi z udziałem ludzi, dopiero wówczas żywność może zyskać i być nazywana mianem funkcjonalnej.
Najbardziej znanym przykładem żywności funkcjonalnej są produkty probiotyczne. Przy czym za takowe uznaje się takie produkty które zawierają przynajmniej milion żywych bakterii probiotycznych na gram produktu. Bakterie probiotyczne odgrywają bardzo istotne funkcje organizmie człowieka m.in. regulują naturalną florę bakteryjną obecną w układzie pokarmowym czy wzmacniają odporność. Źródłem probiotyków są jogurty, które oprócz szczepów fermentacji mlekowej dodatkowo zawierają określone szczepy bakterii o działaniu probiotycznym.
Kolejnym znanym przykładem żywności funkcjonalnej jest jedzenie zawierające niezbędne wielonienasycone kwasy tłuszczowe czyli omega-3. Spożywanie żywności bogatej w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 przyczynia się do poprawy pracy mózgu, chroni przed chorobami serca i korzystnie wpływa na układ krążenia, chroni przed depresją, obniża poziom trójglicerydów i złego cholesterolu, podnosi poziom dobrego, dobrze wpływa na płodność mężczyzn. Zapobiega powstawaniu zwyrodnienia plamki żółtej oraz zapaleniu stawów, ułatwiają wchłanianie wapnia przez co chronią przed osteoporozą.. Źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 są: tłuste ryby, nasiona lnu i soi, orzechy włoskie.
Produkty wysokobłonnikowe. Dieta bogata w błonnik zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów jelita grubego. Spożywanie jedzenia które zawiera błonnik zapobiega pomaga oczyścić organizm z toksyn, zmniejsza ryzyko kamicy żółciowej, korzystnie wpływa na bilans dobrego i złego cholesterolu. Błonnik, szczególnie nierozpuszczalne jego frakcje zwalczają przewlekłe zaparcia. Źródłem błonnika, także rozpuszczalnego, są warzywa i owoce, np. jabłka. Bogate w błonnik jest pełnoziarniste pieczywo, szczególnie z dodatkami otrębów i śliwek.
Sterole (stanole) - są to organiczne związki chemiczne. Ich budowa chemiczna jest zbliżona do cholesterolu. Badania dowiodły, że obniżają one stężenie cholesterolu w surowicy krwi i hamują wchłanianie tych substancji w jelicie co zmniejsza ryzyko wystąpienia miażdżycy. W codziennej diecie ilość steroli jest bardzo mała. Aby osiągnąć ten efekt sterole zaczęto je dodawać m.in. do popularnych margaryn.
Żywność funkcjonalna przynosi wiele korzyści, szczególnie dla osób które mają zwiększone zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze np. sportowcy lub kobiety w ciąży czy dla osób chorych np. na cukrzycę czy osteoporozę. Jednakże nieprzemyślane lub niekontrolowane sięganie po nią może utrwalać niekorzystne nawyki żywieniowe i błędy dietetyczne. Spożywanie żywności funkcjonalna nie zastąpi zrównoważonej diety ani aktywności fizycznej.